Κόμικς - Ιστορίες από το Φανταστικό...
Μια Περιδιάβαση στο χάρτινο σύμπαν των ηρώων του, διά μέσου του Χρόνου...
του Αργύρη Καραβούλια
 |
| Ο Alan Moore,
ένας πρωτοποριακός δημιουργός εδώ συνθέτει ιστορίες με πρωταγωνιστές διάσημους ήρωες της DC Comics. |
Ιστορίες που μαγεύουν, που ψηλαφούν την αλήθεια με ωμό ρεαλισμό, πίδακες απίθανης φαντασίας που γεμίζουν την ρεαλιστική σελίδα του κόσμου με ποιητικά περιθώρια, ήρωες που κινούνται με εκκωφαντική ταχύτητα, στη μεθόριο των κόσμων και των εννοιών, στα απάτητα μονοπάτια μιας απαυγάζουσας δημιουργικότητας, χωρίς κανένα αισθητικό άλλοθι και καμία τεχνοτροπική εμμονή.
Το κόμικ γεννήθηκε όταν η εικόνα και ο λόγος
συνυπήρξαν για να φτιάξουν από κοινού μια ιστορία, για να δημιουργήσουν ένα νέο
λογοτοπίο, μια διαφορετική συνθήκη ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη,
μια σχέση δυναμικής αλληλεπίδρασης για να συνεχιστεί σε συνεχόμενα εξελισσόμενα
αφηγηματικά μοντέλα.
Έτσι το κόμικ ζυμώνεται με διαφορετικά είδη για να αποκτήσει ως αυτόνομο είδος καινούργιες δυνατότητες και αυτό κυρίως εκμεταλλευόμενο τα εκφραστικά μέσα άλλων τεχνών πέραν της λογοτεχνίας, όπως τον κινηματογράφο αλλά και τις εικαστικές τέχνες ενώ ασφαλώς συμβαίνει και το αντίθετο, άλλες μορφές τέχνης που βρίσκονται σε σημεία συμβολής με τα κόμικς επηρεάζονται από αυτά.
 |
Ο κόσμος των κόμικς πλησιάζει με μια ανυπόφορη
οικειότητα αυτόν της λογοτεχνίας που αν και εντελώς ξεχωριστοί δρόμοι, πολλές
φορές βαδίζουν παράλληλα, συμβάλλουν και συνωθούνται σε νέα τοπία ανάγνωσης, σε
καινούργιους αφηγηματικούς ορίζοντες.
Έτσι και αλλιώς η υβριδική φύση του κόμικ, ένας λόγος
που είναι και εικόνα και μια εικόνα που είναι και λόγος, επιδρά στην έννοια του
σημείου (μορφή και ουσία) μεταφέροντας μια καινούργια σημαντική στην εξέλιξή
του και την εν γένει έκφρασή του.
Στην ιστορία
του κόμικ η σύνθεση της γραφής με την εικόνα, - δημιουργώντας έτσι μια σύνολη
αυτονομία ως ένα ξεχωριστό είδος αφήγησης - ονομάστηκε graphic novels, από τον Will Eisner το 1978 για να περιγράψει τη
συλλογή και αυτοτελή έκδοση μερικών κόμικς ιστοριών του σε έναν τόμο.
Τα graphic novels είναι πολυσέλιδες ιστορίες, με επιμέλεια φτιαγμένο σχέδιο, με σύνθετες αφηγήσεις πολλές φορές λογοτεχνικών καταβολών, με ένα λόγο μυθιστορηματικής μορφής με τη χρήση εικόνων, που απευθύνονται σε ένα ‘ψαγμένο’, βιβλιόφιλο κοινό. Η νέα αυτή φόρμα κέρδισε γρήγορα κοινό και κριτική, και χρησιμοποιείται πλέον για να χαρακτηρίσει μια ανθολογία κόμικς ιστοριών, αλλά και την ανάπτυξη μίας και μόνο ιστορίας.
Τα κόμικς από την εκκίνησή τους λατρεύτηκαν από
μικρούς και μεγάλους για να παγιώσουν την θέση τους ως αυτόνομο είδος με
απόλυτη αντιπροσώπευση έργων και με το κοινό και των δύο κατηγοριών να αυξάνει
αριθμητικά όλο και περισσότερο.
Ήρωες που αψηφούν τα όρια του γνωστού και σαλπάρουν για το άγνωστο ορμώμενοι από ένα υψηλό ιδανικό, χαρακτήρες με ατσάλινη θέληση που φτιάχνουν την δική τους ελευθερία, ήρωες τραγικοί αλλά και ήρωες τρελά κωμικοί, σούπερ ήρωες αλλά και ήρωες καθημερινοί που αναλώνονται στις εμμονές τους με χαραγμένο επάνω τους τον κοινωνικό τους ρόλο, ήρωες τόσο διαφορετικοί που όλοι μαζί κινούνται στο χαρτί μιας μονοδιάστατης επιφάνειας με όχημα το σενάριο και την φαντασία του δημιουργού και καύσιμο την φαντασία του αναγνώστη.
Η
ιστορία πάει πολύ πίσω…
Ο Αρτ Σπίγκελμαν, ιδιαίτερη προσωπικότητα των εναλλακτικών κόµικς, συνδημιουργός του Arcade (1975), ιδρυτής του πρωτοποριακά πειραματικού Raw (1980) και αργότερα του Little Lit και επί χρόνια συνεργάτης του New Yorker, ενώ έχει λάβει και το βραβείο Pulitzer για την μεγάλη του επιτυχία Maus, είχε πει πως το κόμικ αναδεικνύεται σε προνομιακό είδος για τη διαπραγμάτευση της διάδρασης και της τριβής ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, το ιδιωτικό και το δημόσιο- το σημείο όπου εν τέλει «τέμνονται οι προσωπικές διαδρομές και η παγκόσμια ιστορία». Ο Αρτ Σπίγκελμαν με αφορμή την 11/09/2001 δημιούργησε το έργο In The Shadow Of No Towers.
Τα κόμικς μπήκαν στην σκηνή της πραγματικότητας από την αρχή της εμφάνισης του ανθρώπου, αφού οι πρώτες εικονογραφήσεις και οι όποιες γραμμένες λεζάντες εν είδη γλώσσας, θα μπορούσαμε κάλλιστα να υποθέσουμε πως είναι τα πρώτα δείγματα κόμικς των προγόνων μας, μια μορφή τέχνης και η γλώσσα της που βαδίζουν σε στενότατη συγγένεια με την ανθρώπινη εξέλιξη, μια γλώσσα οικεία του βαθύτερου εαυτού που μοιάζει με αυτή των ονείρων μαγεύοντας τα τοπία τού Είναι με την ποιητική τους εικονοποιία.
 |
| Η ζωή του Γκεβάρα σε κόμικς, μια εξαιρετική δουλειά από τις εκδόσεις ΚΨΜ |
Αν ανατρέξουμε στα πρώτα δείγματα πολιτισμού μας θα
βρούμε σε αυτά και τα σπέρματα των κόμικς. Από τα αρχαία Αιγυπτιακά
ιερογλυφικά, τους λαξευμένους στην πέτρα συμβολισμούς που απαντώνται σε όλους
του πολιτισμούς όπως στους Μάγιας, στις αναπαραστάσεις των αρχαίων Ελλήνων που
διακοσμούσαν με σχετικά μοτίβα αγγεία και τοιχογραφίες, στις ρωμαϊκές αψίδες και
στήλες όπως στη στήλη του Τραϊανού στη Ρώμη , οι σχεδιασμοί με εικόνες και
γραφές που συναντάμε σε μέρη ιερά και σταυροδρόμια πολιτισμών, όλα μπορούν να
νοηθούν ως μία πρώτη μορφή κόμικ, ένα πρόπλασμα μιας τέχνης που ανέμενε την
στιγμή της γέννησής της δια μέσου της πορείας του ανθρώπου και των σταδίων πολιτισμού
που ανέπτυσσε κάθε φορά, με επισφράγισμα την ανάπτυξη της τυπογραφίας και την
δημιουργία αυτόνομων εντύπων.
Η ονομασία της λέξης κόμικς φαίνεται ότι προέρχεται από τη συντόμευση των λέξεων “comic stories” (οι ελληνικές λέξεις “κωμικές ιστορίες”) επειδή οι πρώτες απόπειρες ήταν κωμικού περιεχομένου χρησιμοποιώντας εικονογραφημένες καρικατούρες για να διασκεδάσουν με απλές και συνηθισμένες ιστορίες. Στην πορεία εξελίχτηκαν σε αυτόνομη μορφή τέχνης με πολλά διαφορετικά γνωρίσματα και υποείδη.
Ξεκίνησαν με τα Comic Strip, μικρές αυτοτελείς ιστορίες που ξετυλίγονται μέσα σε τρία ή τέσσερα καρέ και εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις σελίδες των εφημερίδων. Τα κόμικ στριπ στις εφημερίδες και τα περιοδικά έχουν συνήθως δευτερεύοντα ρόλο, προορισμένο να κάνουν ένα γρήγορο κοινωνικό ή πολιτικό σχόλιο με σαφώς περιορισμένες σκηνοθετικές – αφηγηματικές δυνατότητες, αφού πρόκειται για μια απλή λωρίδα (στριπ) με μερικά καρέ στη σειρά. Αντίθετα, στα αφιερωματικά περιοδικά των κόμικς οι ιστορίες αποτελούν το κύριο υλικό, βρίσκοντας έτσι τον δικό τους ανεξάρτητο χώρο και την δική τους τοποθεσία στο σύμπαν της τέχνης.
Εξέλιξη
τους είναι το Comic Book, όρος που περιγράφει τις ιστορίες, που δημοσιεύονται
σε συνέχειες και μοιάζουν με περιοδικά. ενώ από τους Έλληνες αναγνώστες
αποκαλούνται “τεύχη”.
Τα Graphic Novels όπως είδαμε αποτελούν μια αυτόνομη, μεγαλύτερη σε έκταση ολοκληρωμένη ιστορία κόμικ, που εκδίδεται με τη μορφή βιβλίου. Η εμφάνιση του Graphic Novel άλλαξε την αντίληψη του κοινού για τα κόμικς από μια μορφή λαϊκής και μαζικής τέχνης σε ένα πιο εκλεπτυσμένο είδος με την δική του πλέον καταχώρηση στην χορεία των τεχνών ως η ένατη τέχνη.
Το Bande Dessinee είναι η ονομασία των κόμικς κυρίως στο
Βέλγιο και τη Γαλλία. Ουσιαστικά είναι σκληρόδετοι τόμοι που περιλαμβάνουν μια αυτοτελή
ιστορία, ή ιστορίες σε συνέχειες.
Έτσι κόμικς και λογοτεχνία βρήκαν τα δικά τους σημεία
επαφής, έργα κόμικς αποτελούν από μόνα τους λογοτεχνικά έργα με σαφή την
κειμενική τους αυτονομία (αφήγηση, ύφος, πλοκή…), όπως και λογοτεχνικά έργα,
κλασικών ή μη συγγραφέων έχουν περάσει στο κατώφλι της εικονογράφησης και πλέον
προσφέρονται στο αναγνωστικό κοινό ως έργα κόμικς, χωρίς να μειώνεται πουθενά η
αρχική αρτιότητα του πρότερου λογοτεχνικού έργου.
Παράλληλα τα κόμικς έχουν αποκτήσει το δικό τους
κοινό, έχουν περάσει από την παλιά άποψη που τα ήθελε λαϊκό μέσο αφήγησης χωρίς
να βαρύνει με γνωστικές απαιτήσεις τον αναγνώστη, κυρίως συνδεδεμένα μόνο με τα
υπερ-ηρωϊκά κόμικς και με τα ντισνεϊκά δημιουργήματα και πλέον πέρα από την
σύνδεση με την λογοτεχνία, έχουν μπολιαστεί και με τον χώρο της επιστήμης,
παρουσιάζοντας με εξαιρετική αμεσότητα ζητήματα επιστημονικά από πλείστα
επιστημονικά πεδία, όπως αυτό της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης μέχρι την
κβαντική φυσική και τα μαθηματικά, ενώ ασφαλώς δεν λείπουν και έργα κόμικς
αφιερωμένα στην φιλοσοφία.
Δεδομένης της φυσιογνωμίας τους, η σύζευξη εικονογράφησης
και κειμένου αποτελεί μια τέχνη από την φύση της σύνθετη, όπως άλλωστε και ο κινηματογράφος
μόνο που εδώ η παραγωγή έργου είναι πολύ πιο άμεση, δεν απαιτείται κάποιου
είδους τεχνολογικός εξοπλισμός για να δημιουργήσεις, ο καλλιτέχνης του κόμικ
όπως και ο λογοτέχνης μόνο με την γραφίδα του αναπτύσσει το έργο του.
 |
| Καταστασιακοί - κόμικς |
Αυτή η σύνθετη φύση του κόμικ απαιτεί από τον
δημιουργό του την σύμπραξη πολλών μορφών έκφρασης μαζί για να ολοκληρωθεί το
έργο του, το σχέδιο συμπορεύεται με το κείμενο, το ντεκουπάζ και η σκηνοθεσία
της πλοκής καθώς εξελίσσεται η ιστορία δένει με το ανάλογο σενάριο, το λέττερινγκ
με τις πολλές του διακλαδώσεις, οι ήρωες και οι ρόλοι, σκηνικά και φωτισμοί, επιχρωματισμός
και διανομή, όλα συνταιριάζουν στην επίπεδη επιφάνεια του χαρτιού για να
πλαισιώσουν ένα τελικό σύνολο που τέρπει, ψυχαγωγεί και μορφώνει.
Ο Ουμπέρτο Έκο από πολύ νωρίς ανέπτυξε ένα σύστημα ερμηνείας των κόμικς εστιάζοντας στο καθαυτό κείμενο και την παράλληλη εικονογράφησή του ξεφεύγοντας από την λαϊκότητα του μέσου και την παραλογοτεχνία, αναγιγνώσκοντάς το με την μέθοδο της σημειωτικής, αναλύοντας την θέση των σημείων στα κόμικς, προτρέποντας πανεπιστημιακούς και παιδαγωγούς, ακαδημαϊκούς και διανοούμενους στην ενασχόληση με αυτά και δίνοντας νέα ώθηση στην πρόσληψη του κόμικ ως μέσο διδακτικό και υψηλών αισθητικών απαιτήσεων:
«Κόμικς- Η κινηματογραφική διαδοχή των strips. Ιστορικές καταβολές. Επιδράσεις του κινηματογράφου. Ενδεχόμενες διαδικασίες διδασκαλίας. Σχετικές αφηγηματικές δυνατότητες. Ενότητα λόγου-δράσης που πραγματοποιείται με γραφιστικά τεχνάσματα. Ο παράγωγος νέος ρυθμός και νέος αφηγηματικός χρόνος. Νέοι τρόποι για την απεικόνιση της κίνησης (οι σχεδιαστές των κόμικς απομιμούνται τη μουβιόλα˙ δεν ξεκινούν από ακίνητα πρότυπα, αλλά από φωτογράμματα που ορίζουν μια στιγμή της κίνησης). Καινοτομίες στην τεχνική της ονοματοποιίας. Επιδράσεις των προηγούμενων ζωγραφικών εμπειριών. Γέννηση ενός νέου ρεπερτορίου εικονογραφίας και τυποποιήσεων, που λειτουργούν πλέον ως τόποι για το κοινό των νομέων και που προορίζονται να καταστούν στοιχεία κεκτημένου τρόπου ομιλίας για τις νέες γενιές. Οπτικοποίηση της γλωσσικής μεταφοράς. Καθορισμός τύπων χαρακτήρων, όριά τους, παιδαγωγικές τους δυνατότητες, μυθοποιητική τους λειτουργία».
Η γεωγραφία των κόμικς
Στον κόσμο των κόμικς παρατηρείται το φαινόμενο να
ομαδοποιούνται βάση δημιουργών και χωρών έργα που αφήνουν το δικό τους στίγμα,
ορίζουν την εκφραστική τους γλώσσα με την ανάλογη τεχνοτροπία που τελικά
συντελεί σε ένα πλαίσιο τέτοιο ώστε να μιλάμε για δημιουργία “σχολών” με ή
χωρίς εισαγωγικά που έχουν την δική τους σφραγίδα μέσα στο σύμπαν των κόμικς,
που επικοινωνούν με τους δικούς τους κώδικες αναπτύσσοντας έτσι και η καθεμιά
το δικό της κοινό.
Σε αυτή την γεωγραφική κατανομή των κόμικς η
Αμερικάνικη ήπειρος αντιπροσωπεύεται από τους υπερήρωες της Marvel που
στην συνέχεια το Hollywood
τους
μετέτρεψε σε επενδυτικά franchise
εκατομμυρίων
δολαρίων μεγεθύνοντας την εμπορική εκμετάλλευση του είδους μέσω της μονομερούς
προπαγάνδας της συγκεκριμένης βιομηχανίας.
Η Marvel από το ξεκίνημά της συνέδεσε τους ήρωές της
με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιδεικνύοντας
την προπαγανδιστική φύση του μέσου, κάνοντας τα κόμικς απαραίτητο “πολεμοφόδιο”
στον στρατό των ΗΠΑ, ενώ το πρώτο εξώφυλλο του Captain America, δείχνει τον
ήρωα να ρίχνει μπουνιά στον ίδιο τον Χίτλερ!
Άλλοι γνωστοί ήρωες της Marvel είναι
ο Spider Man, o Iron Man, o Hulk κ.ά.
 |
| Ένα από τα πλέον δημοφιλή κόμικ της αμερικάνικης σχολής, της
DC Comics, o Dr. Strange με έντονες μυστικιστικές επιρροές. |
Περιοδικά που θα αφήσουν
εποχή σε αυτό το underground ρεύμα
είναι τα Berkeley Barb,
L.A. Free press, East Village Other
(EVO), Bijoy Funnies,
Yellow Dog,
ενώ πολλά έντυπα και εφημερίδες θα συνασπιστούν στους κόλπους του Underground Press Syndicate
(U.P.S.).
Στην Ευρωπαϊκή ήπειρο έχουμε την σαφή ταυτότητα της γαλλοβελγικής σχολής (BD), καθώς και της νέας ευρωπαϊκής σκηνής, η οποία γεννήθηκε από την πολιτική δραστηριότητα στην Ιταλία το 1970. Η γαλλοβελγική ξεκίνησε με τον περιβόητο Τεν Τεν του Ερζέ το 1929, θρυλικός ήρωας περιπέτειας.
 |
Ολοκαίνουργια έκδοση του Τεν τεν από την Μαμούθ Κόμικς, το πρώτο έργο της σειράς που βγήκε το 1929
Τον Λούκυ Λουκ τον δημιούργησε ο Βέλγος Μορίς - καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Maurice de Bevere, το 1946 για το περιοδικό Σπιρού, το πιο εμπορικό ευρωπαϊκό κόμικ στην ιστορία. Από το περιοδικό Σπιρού θα ξεπηδήσει και ο Σπιρού, ο ήρωας από τον Robert Velter.
Στην Ιταλία, κυριότεροι εκφραστές της Νέας Ευρωπαϊκής Σκηνής, υπήρξαν ο Αντρέα Πασιέντζα και ο Μίλο Μανάρα.
Μεγάλοι επίσης δημιουργοί
που βρήκαν απήχηση στο ευρωπαϊκό κοινό είναι και ο Reiser,
ο Edika, o Wolinski
που δολοφονήθηκε στο Παρίσι σε ηλικία 80 ετών, στην τρομοκρατική επίθεση εναντίον του προσωπικού του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, ο Ιταλός Hugo Pratt δημιουργός
του διάσημου ήρωα Κόρτο Μαλτέζε, ο Gotlib, ο Binet,
κ.ά.
Στην Ιαπωνία έχουμε την μεγάλη κόμικς σχολή των Μάνγκα που κατά λέξη μετάφραση σημαίνει "τυχαίες (ή παράξενες) εικόνες". Η λέξη μπήκε σε κοινή χρήση μετά τη δημοσίευση του Hokusai Manga με μια σειρά από τόμους, γνωστούς ως «Χοκουσάι Μάνγκα (Χοκουσάι Μάνγκα) τον 19ο αιώνα.
Μεγάλη μορφή που έβαλε τα δικά του θεμέλια στα Μάνγκα είναι ο Οσάμου Τεζούκα, δημιουργός του Astro Boy, ενώ έχει πολλά δανειστεί στον σχεδιασμό του από την σχολή των σχεδιαστών της Disney.
Η Ελληνική περίπτωση
Όπως συμβαίνει και με κάθε μορφή τέχνης και οποιοδήποτε
καλλιτεχνικό έργο που αφορά την γέννησή του και την ανάπτυξή του στην Ελλάδα,
έτσι και με τα κόμικς τα στάδια ανάπτυξής του, με τα ύψη του και τα βάθη του
είναι απόρροια κοινωνικών παραγόντων, συνθηκών του ευρύτερου
κοινωνικού-πολιτικού περιβάλλοντος και εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο
αναφοράς πολιτισμικής δημιουργίας και παραγωγής που αλλάζει από εποχή σε εποχή
βάση των προαναφερόμενων συνθηκών.
Η Ελλάδα έχει πλέον αγκαλιάσει με μια ευρύτερη αποδοχή τον χώρο του κόμικς, έχει ωριμάσει στην συνείδηση του κοινού ως ένα αυτόνομο είδος τέχνης με υψηλά αισθητικά κριτήρια, ενώ ο αριθμός δημιουργών και κοινού στην χώρα μας συνεχώς αυξάνεται.
 |
Στην συνέχεια δεδομένων των συνθηκών και των κοινωνικών
αλλαγών είχαμε και στην παραγωγή κόμικς μεταβολές, αυξομειώσεις, αλλά και
σταθερά μια σημαντική εκδοτική παρουσία που μέχρι τις ημέρες μας βαίνει
ενδιαφέρουσα και πολυποίκιλη.
Μεγάλη απήχηση στο ελληνικό κοινό είχαν επίσης τα Κλασικά
Εικονογραφημένα με ημερομηνία έκδοσης την 1η Μαρτίου 1951 που πέρασαν στο
ελληνικό κοινό πολλά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και της αρχαίας
Ελληνικής γραμματείας, του Βυζαντίου καθώς και θεμάτων αντλημένα από τις μάχες
του Ελληνικού γένους για την απελευθέρωσή του όπως την Επανάσταση του 1821
κ.ά., με εικονογράφηση, δίνοντας έτσι
τον διδακτικό τόνο και την απόλαυση της σύνθεσης κειμένου/σκίτσου μέσω ενός
αναγνώσματος που δεν έχει σκοπό μόνο να τέρψει όπως τα πρωτόλεια τεύχη του
είδους.
 |
| Μία σε βάθος και πλάτος ανάλυση των ελληνικών κόμικς, ένα πολυεπίπεδο ερευνητικό έργο του Αντώνη Νικόλοπουλου, του γνωστού δημιουργού Soloup |
Σημαντική και άκρως ενδιαφέρουσα η μελέτη του Γιάννη
Σκαρπέλου, Ιστορική Μνήμη και Ελληνικότητα στα Κόμικς, που εξετάζει το ίχνος
των κόμικς εστιαζόμενος κυρίως στα Κλασικά Εικονογραφημένα στην διαμόρφωση της
εθνικής συνείδησης και της πρόσληψής της
ιστορίας μέσα από αυτά.
Αν θέλουμε να δούμε την σαφή εκκίνηση του κόμικ στην Ελλάδα
ως τεύχος αποκλειστικά αφιερωμένου σε αυτά και με δημιουργίες και Ελλήνων που
απευθύνονταν πλέον σε ένα ενήλικο κοινό, τότε πάμε στον Μάιο του 1978 με την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους του
περιοδικού Κολούμπρα, που θα κυκλοφορήσει συνολικά 15 τεύχη.
Γύρω στα 1980 έχουμε τα βραχύβια περιοδικά Σκαθάρι, Τρύπα, Tarkidi Magazine και Πράσινη Γάτα, με ιδιαίτερο και ξεχωριστό καλλιτεχνικό χαρακτήρα.
 |
Στις αρχές της δεκαετίας
του 1980 θα κάνει την εμφάνισή του το Μαμούθ Comix, των Πάνου Κουτρουλάρη και Γιώργου
Τσίτσοβιτς και από εκεί θα περάσουν πολλοί σημαντικοί Έλληνες δημιουργοί και θα
μπουν τα θεμέλια για την ανάπτυξη μιας αυτονομίας των κόμικς, αυτή ήταν και η
επιδίωξη των δύο συνεκδοτών, «θέλουμε να ελπίζουμε πως δίνουμε ένα μικρό έστω,
αλλά απαραίτητο ερέθισμα, σε νέους σχεδιαστές, σκιτσογράφους και
σεναριογράφους, να δημιουργήσουν και να παλέψουν να βγάλουν αυτή την Τέχνη από
την στασιμότητά της στην χώρα μας…» όπως ανέφεραν στο Μαμούθ, τεύχος 4, το
1980.
Η Μαμούθ Κόμιξ θα γνωρίσει στο ελληνικό κοινό συνεχίζοντας
την ακάματη εκδοτική δραστηριότητά της μέχρι σήμερα, παγκόσμια αριστουργήματα των Κόμιξ, όπως ο
Λούκυ Λουκ, ο Αστερίξ, ο Τεν Τεν, ο Κόρτο Μαλτέζε κλπ.
 |
| Ο διάσημος ήρωας του Pratt με εμφανείς λογοτεχνικές αναφορές σε συνεχείς περιπέτειες. |
Στην συνέχεια η Βαβέλ,” Περιοδικό Κόμιξ και όχι μόνο”, το
1981 με τους Σταύρο Τσελεμέγκο, Γιώργο Μπατζίνα και Νίκη Τζούδα θα αφήσει το
έντονο ίχνος της μέχρι και το 2008 που ανακόπτει την έκδοσή της ενώ από τον
αρχικό πυρήνα της Βαβέλ η ομάδα του Γιώργου Μπατζίνα to 1984 θα αποχωρήσει και θα
δημιουργήσει το Πάρα Πέντε, τα δύο αδέλφια Γιώργος και Νίκος Μπατζίνας μαζί με
ένα επιτελείο πολύ σημαντικών αρθρογράφων θα φτιάξουν ένα περιοδικό που θα
αφήσει την δική του εποχή και με τους Έλληνες δημιουργούς που θα δουλέψουν εκεί
και για την γνωριμία του ελληνικού
κοινού με πολύ σπουδαίους δημιουργούς του εξωτερικού.
Ο πολύ αγαπητός για το χιούμορ του Αρκάς θα συνδέσει το όνομά του με το Πάρα Πέντε αφού από εκεί θα αναδειχθεί σημαντικό μέρος του έργου του.
- Για τον κόσμο των κόμικς, τα πεπραγμένα του χώρου στην Ελλάδα και για το κοινό του, συζητήσαμε με τον Γιώργο Γεωργέλο, πρόεδρο της Λέσχης Φίλων Κόμικς, όπως επίσης και για τους στόχους, τα όνειρα για το μέλλον της Λέσχης:
 |
| Βιβλίο σταθμός για την Λέσχη Φίλων Κόμικς, ένας απαραίτητος- για τους φίλους του χώρου, τους δημιουργούς του αλλά και τους μελετητές του-, κατάλογος για την εκδοτική πορεία των κόμικς στην Ελλάδα. |
Ασφαλώς οι άνθρωποι του χώρου στην Ελλάδα, ο καθένας με τον δικό του τρόπο έχουν αφήσει το στίγμα τους, έχουν γράψει με την προσωπική συμβολή τους την ιστορία του ελληνικού κόμικ, έχουν ο καθένας προσωπικά και όλοι μαζί φτιάξει ένα σύμπαν από χαρτί που δεν είναι στις φιλοδοξίες του παρόντος άρθρου ούτε η καταγραφή του ούτε η εκτίμησή του, άλλωστε οι σχετικές εργασίες που έχουν αναλάβει κάτι τέτοιο οι ίδιοι οι άνθρωποι του χώρου, είναι άκρως αποκαλυπτικές.
 |
| Από τα κόμικς δεν λείπουν και οι εμβληματικές φυσιογνωμίες των Ελληνικών γραμμάτων όπως ο Εμμανουήλ Ρoίδης |
Τέσσερις νέοι Έλληνες δημιουργοί κόμικς
- Νικόλαος Στεφαδούρος
Έχω σπουδάσει πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ, αλλά τα
τελευταία 4 χρόνια δουλεύω αποκλειστικά ως κομίστας/εικονογράφος. Είμαι από
τους τυχερούς δηλαδή που έχουν κάνει το χόμπι τους επάγγελμα. Τα τελευταία 3 χρόνια μάλιστα το σπίτι μου είναι και ο χώρος
εργασίας μου, πράγμα που το κάνει ακόμα καλύτερο.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλοί ταλαντούχοι κομίστες και τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και ο κόσμος να “ενηλικιώνεται” και να αποδέχεται το κόμικ σαν ένα ακόμα είδος τέχνης και έκφρασης. Οι εκθέσεις και τα φεστιβάλ αυξάνονται και ο κόσμος που έρχεται πολλαπλασιάζεται, κάτι που για μένα σημαίνει ότι στο μέλλον τα κόμικς στην Ελλάδα θα έχουν ακόμα μεγαλύτερη απήχηση.
Σίγουρα λόγω οικονομικής κρίσης, και μικρής αγοράς, τα λεφτά στο επάγγελμα του κομίστα στην Ελλάδα δεν είναι αντάξια του εξωτερικού, αλλά ευτυχώς είναι μια δουλειά που αν το κυνηγήσεις μπορείς με βάση το σπίτι σου να αναλαμβάνεις δουλειές σε χώρες του εξωτερικού. Κάτι που ήδη κάνουν αρκετοί ταλαντούχοι Έλληνες κομίστες και ανοίγουν τον δρόμο και για εμάς τους υπόλοιπους
- Διονύσης Φάκος
Ανέκαθεν ήθελα να ασχοληθώ επαγγελματικά με τα κόμικς. Φέτος εξέδωσα το πρώτο μου κόμικ με τίτλο ‘London’ από τις εκδόσεις ‘Το Δόντι’. Η εμπειρία μου μέχρι στιγμής από τα συνέδρια που έχω συμμετάσχει είναι θετικότατη. Τα κόμικς εξαπλώνονται στην Ελλάδα και είναι θετικό. Ευτυχώς κυκλοφορούν πολλές αντίστοιχες ταινίες και κάνουν τον μέσο θεατή να ασχοληθεί με την τέχνη αυτή.
Δυστυχώς η αγορά της Ελλάδας είναι ακόμα πολύ μικρή για να μπορέσει κάποιος να βιοποριστεί από αυτό. Μόνο σε συνεργασία με εταιρείες του εξωτερικού γίνεται προς το παρόν. Το καλό είναι οτι τα συνέδρια αυξάνονται καθώς και η προσέλευση του κόσμου σε αυτά. Το θετικό επίσης είναι οτι αλλάζει και η αντίληψη του κόσμου σε σχέση με τα κόμικς τα οποία ανέκαθεν θεωρούνταν παιδική ασχολία.
Έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται ως μια μορφή τέχνης όπως και πρέπει φυσικά. Ελπίζω στο μέλλον να εκθέτουν σχετικά έργα περισσότερες γκαλερί και μουσεία. Σε επόμενο στάδιο θα ήθελα να δω τα κόμικς να χρησιμοποιούνται και στον εκπαιδευτικό τομέα, όντας καθηγητής εικαστικών και ο ίδιος.
- Όθων Νικολαϊδης
To comics ή αλλιώς
sequencial art είναι η τέχνη της
αφήγησης με εικόνες. Είναι ένα εξαιρετικά προσιτό μέσο για το κοινό, με
παραπάνω απο μια μορφές, από το ιαπωνικό manga, μέχρι το αμερικανικό comic και
το στριπάκι.
Μοναδικοί περιορισμοί του, η φαντασία του δημιουργού και η
καλλιτεχνική του ικανότητα. Αυτά ακριβώς ήταν και τα χαρακτηριστικά τα οποία με
έκαναν να το αγαπήσω σαν μέσο, τόσο σαν αναγνώστης, όσο και σαν μορφή
προσωπικής έκφρασης. Η πιο πρόσφατη δουλειά μου στο χώρο του comics είναι τα
“Χρονικά της Άλω- Ο Πύργος”.
Η -διαρκώς αυξανόμενη- έκθεση του κοινού στα κόμικς, κυρίως του εξωτερικού και η δυνατότητα προβολής των ελλήνων δημιουργών μέσω εκδόσεων ή μεγάλων εκδηλώσεων που επικεντρώνονται στο κόμικ, έχουν ήδη βοηθήσει πολύ στο να διαμορφωθεί το απαραίτητο υπόβαθρο, για να υπάρχει ένα αφοσιωμένο κοινό να υποδεχτεί δουλειές σαν τη δική μου.
Και κάθε χρόνο βλέπω στα αντίστοιχα conventions όλο και περισσότερους να ασχολούνται με το μέσο, είτε σαν αναγνώστες είτε σαν δημιουργοί.
Ο χώρος των αυτοεκδόσεων είναι αρκετά μεγάλος ήδη και αν συνεχιστεί αυτό, με παράλληλη προσπάθεια από τους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, μπορεί να βρούμε την “φωνή” μας σαν Έλληνες δημιουργοί και συλλογικά να συνεισφέρουμε θετικά στην κουλτούρα αυτού του τόπου, δίνοντας λόγο και εικόνα στην φαντασία μας.
- Στέφανος Παπαδάτος
Μία εικόνα, αναλογική ή ψηφιακή μπορεί να περάσει ένα μήνυμα, να διηγηθεί μία ιστορία ή να προκαλέσει ένα συναίσθημα. Αυτή εξάλλου είναι και η δύναμή της. Σε μία απλή γραμμή ή ένα σκίτσο , σε ένα παιδικό σχέδιο και ένα πίνακα πάντα υπάρχει κάποιο νόημα.
Κάθε μορφή τέχνης είναι ανοικτή στην προσωπική ερμηνεία του θεατή. Η αξία που ο καλλιτέχνης ενσωματώνει σε ένα έργο του είναι η δυναμικότητα αυτής της ερμηνείας. Στην Ελλάδα τα comics και το illustration πιστεύω ότι παίρνουν σιγά σιγά τη θέση που τους αξίζει.
Επιλέγω να είμαι αισιόδοξος και να πιστεύω ότι με τον καιρό οτιδήποτε έχει σχέση με την τέχνη στην Ελλάδα θα γίνει καλύτερο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Soloup, Τα ελληνικά Comics, Εκδόσεις Τόπος
Γιάννης Σκαρπέλος,
Ιστορική Μνήμη και Ελληνικότητα στα Κόμικς, Εκδόσεις Κριτική
Patrick Gamer, La BD- Η Γαλλική Ματιά στα Κόμικς,
, Εκδόσεις Μαμούθ Κόμικς
Γιώργος Τσίτσοβιτς,
Τσακ!!! Πατ!!! Μπουμ!!!, Εκδόσεις Μαμούθ Κόμικς
Guy Vidal-Anne Goscinny-Patrick Gaumer, Rene Goscinny Επάγγελμα Χιουμορίστας, Εκδόσεις Μαμούθ Κόμικς
Λέσχη Φίλων Κόμικς,
Πρώτος Κατάλογος Ελληνικών Εκδόσεων κόμικς, Εκδόσεις Esperos Comics
Αποστόλος
Δοξιάδης-Χρίστος Παπαδημητρίου-Αλέκος Παπαδάτος-Annie Di Donna, Logicomix,
Εκδόσεις Ίκαρος
Darryl Cunningham, Σούπερκραχ, Το μεγάλο κόλπο με τη Διεθνή
οικονομία, Εκδόσεις Κριτική
Alan Moore, Ιστορίες από το Σύμπαν της DC Comics, Εκδόσεις Anubis
Straczynski-Barrnes-Peterson, Dr. Strange Αναγέννηση, Εκδόσεις Anubis
Herge, Οι περιπέτειες του Τεν Τεν
στην χώρα των Σοβιέτ, Εκδόσεις Μαμούθ Κόμικς
Hugo Pratt, Κόρτο Μαλτέζε, τα Νεανικά Χρόνια, Εκδόσεις Μαμούθ Κόμικς
Ντανιέλ Καζανάβ-Συλβαίν
Ρικάρ-Μυρτώ Ράις, Καλά, Εσύ Σκοτώθηκες Νωρίς, Εκδόσεις Polaris (Από το ομώνυμο βιβλίο του Χρόνη
Μίσσιου)
Spain Rodriguez, Che, Εκδόσεις ΚΨΜ
Hugo Pratt, Κόρτο Μαλτέζε, Η Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας,
Εκδόσεις Ars Longa
Λευτέρης Παπαθανασίου,
Η Πάπισσα Ιωάννα, Εκδόσεις ΚΨΜ (Βασισμένο στο έργο του Εμμανουήλ Ροίδη).